BÀI GIẢNG ĐIỆN XUNG TRỊ LIỆU VÀ KÉO GIÃN CỘT SỐNG
Ứng dụng trong Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng
Giảng dạy & thực hành bởi Doctor Chu – Khoa PHCN, Bệnh viện Quân y 110
1. MỞ ĐẦU: VAI TRÒ CỦA ĐIỆN XUNG VÀ KÉO GIÃN TRONG PHCN HIỆN ĐẠI
Trong vật lý trị liệu – phục hồi chức năng (VLTL–PHCN), điện xung trị liệu và kéo giãn cột sống là hai kỹ thuật nền tảng, được sử dụng thường xuyên trong điều trị các bệnh lý:
-
Đau cột sống cổ – thắt lưng
-
Thoát vị đĩa đệm
-
Đau thần kinh tọa
-
Yếu cơ – teo cơ do bất động
-
Liệt sau đột quỵ não
Tuy nhiên, thực tế lâm sàng cho thấy:
Hiệu quả của hai phương pháp này phụ thuộc hoàn toàn vào hiểu đúng bản chất – chỉ định đúng – sử dụng đúng thời điểm.
Bài giảng này được xây dựng nhằm:
-
Chuẩn hóa kiến thức cho sinh viên, kỹ thuật viên, bác sĩ trẻ
-
Giúp người bệnh hiểu đúng, tránh lạm dụng hoặc sử dụng sai
-
Làm nền tảng cho thực hành an toàn tại Khoa PHCN
2. ĐIỆN XUNG TRỊ LIỆU LÀ GÌ?
2.1. Khái niệm
Điện xung trị liệu là phương pháp sử dụng dòng điện xung có kiểm soát, tác động lên:
-
Hệ thần kinh
-
Hệ cơ
-
Hệ tuần hoàn tại chỗ
Mục tiêu là:
-
Giảm đau
-
Kích thích cơ
-
Chống teo cơ
-
Hỗ trợ phục hồi vận động
2.2. Cơ chế tác dụng sinh lý
Điện xung tác động theo nhiều cơ chế:
-
Ức chế dẫn truyền đau (theo thuyết cổng kiểm soát đau)
-
Kích thích sợi thần kinh vận động → co cơ chủ động hoặc thụ động
-
Tăng tưới máu tại chỗ
-
Cải thiện dẫn truyền thần kinh – cơ
👉 Điện xung không phải thuốc giảm đau, mà là công cụ điều chỉnh sinh lý học.
3. PHÂN LOẠI ĐIỆN XUNG THƯỜNG DÙNG TRONG PHCN
Trong thực hành tại Khoa PHCN – BVQY 110, các dòng điện xung thường dùng gồm:
-
TENS (giảm đau)
-
Dòng giao thoa (IFC)
-
Dòng kích thích kiểu Nga (R-S)
-
Dòng Faradic
Mỗi dòng có:
-
Mục tiêu điều trị khác nhau
-
Chỉ định và chống chỉ định riêng
👉 Sai dòng – sai mục tiêu = giảm hiệu quả hoặc gây khó chịu cho người bệnh.
4. CHỈ ĐỊNH ĐIỆN XUNG TRỊ LIỆU
4.1. Chỉ định thường gặp
-
Đau cơ xương khớp mạn tính
-
Yếu cơ sau bất động
-
Teo cơ
-
Liệt trung ương, ngoại biên
-
Đau sau chấn thương
4.2. Chống chỉ định cần nhớ
-
Người có máy tạo nhịp tim
-
Vùng có khối u, viêm cấp
-
Da tổn thương, mất cảm giác
-
Phụ nữ có thai (tùy vị trí)
5. KÉO GIÃN CỘT SỐNG LÀ GÌ?
5.1. Khái niệm
Kéo giãn cột sống là phương pháp dùng lực kéo có kiểm soát nhằm:
-
Tăng khoảng cách giữa các đốt sống
-
Giảm áp lực lên đĩa đệm
-
Giảm chèn ép rễ thần kinh
Áp dụng cho:
-
Cột sống cổ
-
Cột sống thắt lưng
5.2. Cơ chế tác dụng
Kéo giãn đúng giúp:
-
Giảm áp lực nội đĩa đệm
-
Giãn cơ cạnh cột sống
-
Giảm đau lan tay, chân
-
Tăng tầm vận động cột sống
👉 Kéo giãn không phải “kéo càng mạnh càng tốt”.
6. CHỈ ĐỊNH KÉO GIÃN CỘT SỐNG
6.1. Chỉ định
-
Đau cổ vai gáy
-
Đau thắt lưng mạn tính
-
Thoát vị đĩa đệm mức độ nhẹ – trung bình
-
Co cứng cơ cạnh sống
6.2. Chống chỉ định tuyệt đối
-
Loãng xương nặng
-
U cột sống
-
Nhiễm trùng cột sống
-
Trượt đốt sống nặng
-
Gãy xương chưa liền
7. ĐIỆN XUNG & KÉO GIÃN TRONG PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ TOÀN DIỆN
Một sai lầm thường gặp:
Chỉ dùng điện xung hoặc kéo giãn mà không kết hợp vận động trị liệu.
Tại Khoa PHCN – BVQY 110, nguyên tắc là:
-
Điện xung → giảm đau – kích hoạt cơ
-
Kéo giãn → giảm chèn ép – tạo điều kiện vận động
-
Vận động trị liệu → phục hồi chức năng bền vững
👉 Bài tập mới là “điều trị gốc”.
8. NHỮNG SAI LẦM THƯỜNG GẶP TRONG THỰC HÀNH
-
Lạm dụng điện xung thay cho tập luyện
-
Kéo giãn khi chưa đánh giá đầy đủ
-
Áp dụng cùng một thông số cho mọi bệnh nhân
-
Không theo dõi phản ứng sau điều trị
9. GIÁ TRỊ ĐÀO TẠO CỦA BÀI GIẢNG
Bài giảng này phù hợp cho:
-
Sinh viên VLTL–PHCN
-
Kỹ thuật viên mới ra trường
-
Bác sĩ trẻ làm phục hồi chức năng
-
Nhân viên y tế cần chuẩn hóa thực hành
Giúp:
-
Hiểu bản chất – không học máy móc
-
Nâng cao an toàn người bệnh
-
Chuẩn hóa chất lượng điều trị
10. KẾT LUẬN
Điện xung trị liệu và kéo giãn cột sống là hai kỹ thuật mạnh, nhưng:
Chỉ mạnh khi được dùng đúng chỗ, đúng lúc và đúng người.
Tại Khoa PHCN – BVQY 110, các kỹ thuật này luôn được đặt trong phác đồ phục hồi chức năng toàn diện, lấy an toàn – hiệu quả – bền vững làm trung tâm.
