Bệnh là gì ?

Bệnh hay ốm (Tiếng Anh: disease) là sự rối loạn về chức năng sinh lý, quá trình sinh hóa và / hoặc cấu trúc giải phẫu của cơ thể sinh vật; có nguyên nhân cụ thể và có thể chữa được.

Như chúng ta đã biết, mọi sinh vật đều sẽ trải qua quá trình “sinh, lão, bệnh, tử” của tạo hóa. Mọi sinh vật đều có thể mắc bệnh trong quá trình sống, bao gồm cả thực vật, động vật và con người.

Phạm vi bài viết này, khái niệm về bệnh thì bác sĩ đưa ra khái niệm phổ quát. Các nội dung khác thì tập trung vào khái niệm bệnh với cơ thể con người để giúp độc giả hiểu và biết cách phòng bệnh chủ động.

Theo Từ điển Y học Dorlands 2000: “Bệnh là bất kỳ sự sai lệch nào về cấu trúc và chức năng của bất kỳ bộ phận, cơ quan, hệ thống nào của cơ thể biểu hiện bằng một bộ triệu chứng đặc trưng giúp cho thầy thuốc có thể chẩn đoán xác định và chẩn đoán phân biệt, mặc dù nhiều khi ta chưa rõ về nguyên nhân, về bệnh lý học và
tiên lượng”.

a. Bệnh là do sai lệch, mất cấu trúc giải phẫu của cơ thể.

Yếu tố bẩm sinh thì tự ta không thể can thiệp nhưng y học hiện đại có thể can thiệp với một số khiếm khuyết cơ thể ngay từ giai đoạn trong bụng mẹ.

Yếu tố ngoại cảnh như môi trường sống, vệ sinh an toàn thực phẩm, tai nạn trong sinh hoạt, lao động và giao thông thì phần nhiều ta có thể chủ động phòng bệnh bằng nhận thức và sự cẩn trọng.

b. Bệnh là do rối loạn chức năng sinh lý, sinh hóa.

Bệnh, dưới góc nhìn, rối loạn chức năng sinh lý, sinh hóa được hiểu theo nghĩa rộng là sinh lý từng cơ quan như gan, thận, tụy, lách, dạ dày…đến sinh lý não bộ và theo chiều sâu là từ cấp độ đại thể (cơ quan, bộ phận) đến vi thể (cấp độ tế bào, bào quan).

Rối loạn bên trong sẽ biểu hiện ra bên ngoài,

Rối loạn cấp độ vi thể sẽ ảnh hưởng tới đại thể,

Rối loạn cơ quan này sẽ ảnh hưởng tới cơ quan liên quan.

Ví dụ: Mất ngủ có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau.

Người mất ngủ do vừa phát hiện ra khối u ở gan. Vị trí khối u ở gan nhưng ảnh hưởng mạnh tới tâm lý, dẫn tới lo sợ, mất ngủ.

Người mất ngủ do tức giận, sợ hãi. Lúc này, họ không bị mất cấu trúc giải phẫu cơ quan nào nhưng chức năng sinh lý của não bộ bị rối loạn do yếu tố ngoại cảnh tác động gây sợ hãi, tức giận.

Đến đây, chúng ta thấy bệnh không chỉ đơn thuần là phải có khối u, phải cụt chi thể … như sự hiểu thông thường. Mà quan niệm về sức khỏe cũng như bệnh được hiểu theo bề rộng và chiều sâu như vậy.

Diễn biến của bệnh như thế nào ?

Cơ thể chúng ta sau khi bị bệnh có thể có 3 chiều hướng diễn biến chính như sau:

Tự khỏi bệnh: Một số loại bệnh có thể tự khỏi khi cơ thể huy động các yếu tố bảo vệ như cơ chế kháng viêm, tăng cường của hệ thống miễn dịch tự nhiên.
Được điều trị khỏi: Bệnh nhân được điều trị khỏi bởi các bác sĩ, thày thuốc tại các cơ sở y tế.
Di chứng, khiếm khuyết, giảm khả năng hoặc tàn tật: Một số loại bệnh dù được điều trị cũng sẽ để lại di chứng, khiếm khuyết, giảm khả năng hoặc tàn tật. Ví dụ: Một bệnh nhân bị tai nạn giao thông dập nát chi dưới và đã được các bác sĩ cắt cụt chi thể, cứu sống tính mạng. Nhưng chi thể đã mất, không thể lấy lại chi thể tự nhiên sẽ là khiếm khuyết của cơ thể. Cơ thể khiếm khuyết thì chức năng sẽ giảm trong quá trình sinh hoạt, lao động.

Phân loại bệnh

Hiện nay, nhiều cách phân loại bệnh theo mục tiêu chẩn đoán, điều trị, nghiên cứu khoa học và quản lý. Là bác sĩ, chúng tôi được học theo cách phân loại như sau:
– Cơ quan mắc bệnh: bệnh tim, bệnh gan, bệnh thận, bệnh phổi…
– Nguyên nhân gây bệnh: bệnh nhiễm khuẩn, bệnh nghề nghiệp, tai nạn…
– Tuổi và giới: Bệnh sản phụ, bệnh nhi, bệnh tuổi già…
– Sinh thái, địa dư: Bệnh xứ lạnh, bệnh nhiệt đới…
– Bệnh sinh: bệnh dị ứng, bệnh tự miễn…

Các thời kỳ của một bệnh

Điển hình, một bệnh có thể trải qua 4 thời kỳ như sau:
– Thời kỳ ủ bệnh (tiềm tàng): không có biểu hiện lâm sàng. Nhiều bệnh cấp tính có thể không có thời kỳ này (bỏng, điện giật, tai nạn…).
– Thời kỳ khởi phát: xuất hiện một số triệu chứng đầu tiên khó chẩn đoán chính xác. Lúc này việc khám sàng lọc, chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm có vai trò rất lớn.
– Thời kỳ toàn phát: triệu chứng đầy đủ và điển hình nhất. Tuy nhiên, nhiều bệnh có những thể không điển hình.
– Thời kỳ kết thúc: Có thể khác nhau tùy theo bệnh và tùy cá thể bệnh nhân: khỏi, chết, di chứng, trở thành mạn tính, khiếm khuyết, tàn tật.

Phòng bệnh chủ động: Từ nhận thức đến hành động của bạn !

Hiện tại, người dân Việt Nam ta còn chưa có thói quen đi khám bệnh định kỳ, chưa có bác sĩ gia đình. Thậm chí, nhiều gia đình còn chưa có đầy đủ thẻ bảo hiểm y tế cho các thành viên.

Chính vì lý do đó, nhiều bệnh phát hiện ở giai đoạn muộn, đã nặng nên hiệu quả điều trị không cao.

Thông qua bài viết này, bác sĩ muốn độc giả nâng cao nhận thức tổng quát về bệnh để chủ động phòng bệnh khi chưa bị bệnh hoặc cẩn trọng nhất có thể.

Thực tế, phần đông chúng ta hiểu rõ giá trị của sức khỏe thì đã muộn.

Khi trên giường bệnh không có bạn bè, không có sự sành điệu, không có sự thể hiện bản thân.

Người thân duy nhất bên cạnh ta có thể chỉ có chồng, vợ, cha, mẹ, con thì chúng ta mới hiểu rõ nhân tình thế thái. Hiểu rõ ai là quan trọng nhất và điều gì là quan trọng nhất.

Chúc bạn đọc có được sức khỏe tốt, trí tuệ minh mẫn.

Tác giả bài viết: BSCKI. Chu Văn Điển (Doctor Chu),

P. Trưởng khoa chẩn đoán hình ảnh, chức năng và phục hồi chức năng, Bệnh viện Quân y 110, Bắc Ninh.

The Power Of Passion.

Nhật ký ngày 07/3/2024,

Địa chỉ: Số nhà 21, Khu Tiên Xá, phường Hạp Lĩnh, TP. Bắc Ninh, Việt Nam.

Số điện thoại: 0968.850.088.

Bài viết tiếp theo: Phục hồi chức năng đột quỵ não: 3 trung tâm hàng đầu tại Hà Nội

Kết bạn với Doctor Chu qua các kênh:

Website: doctorchuspa.com

Doctor Chu

Y Khoa Trực Tuyến