PHỎNG VẤN CHUYÊN ĐỀ:

“Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng sau đột quỵ não – Bác sĩ Chu chia sẻ cùng Báo Sức khỏe”

Lời mở đầu

Đột quỵ não (tai biến mạch máu não) là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai toàn cầu và là nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật lâu dài. Sau giai đoạn cấp cứu, phục hồi chức năng và vật lý trị liệu giữ vai trò then chốt giúp người bệnh tìm lại khả năng vận động, ngôn ngữ, và chất lượng cuộc sống.

Trong số báo chuyên đề hôm nay, phóng viên Báo Sức khỏe có buổi trò chuyện cùng Bác sĩ Chu – chuyên khoa Vật lý trị liệu và Phục hồi chức năng, hiện đang công tác tại Bệnh viện Quân y 110, đồng thời là chuyên gia tư vấn cho nhiều bệnh nhân đột quỵ ở Bắc Ninh và các tỉnh lân cận.

Nội dung phỏng vấn (Hỏi – đáp)

PV (Phóng viên):

Thưa bác sĩ Chu, ông có thể chia sẻ một cách dễ hiểu: đột quỵ não là gì và tại sao phục hồi chức năng lại quan trọng đến vậy?

Bác sĩ Chu:

Đột quỵ não là tình trạng dòng máu lên não bị gián đoạn đột ngột, gây thiếu oxy và tổn thương tế bào thần kinh. Có hai dạng chính: nhồi máu não (do tắc mạch máu não) và xuất huyết não (do vỡ mạch máu não).

Sau khi bệnh nhân vượt qua giai đoạn cấp cứu, nhiều người phải đối mặt với liệt nửa người, mất ngôn ngữ, rối loạn nuốt, suy giảm trí nhớ, trầm cảm…. Đây là lúc vật lý trị liệu và phục hồi chức năng trở thành “chìa khóa” giúp bệnh nhân lấy lại khả năng vận động, tái hòa nhập cộng đồng, giảm phụ thuộc vào người thân.

Các nghiên cứu gần đây của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) và Hiệp hội Đột quỵ châu Âu (ESO, 2024) đều khẳng định: phục hồi chức năng nên bắt đầu càng sớm càng tốt (trong vòng 24–48 giờ sau ổn định). Can thiệp sớm giúp não bộ tận dụng tính mềm dẻo thần kinh (neuroplasticity) để tạo lại các kết nối mới.

PV:

Người bệnh và gia đình thường băn khoăn: Khi nào thì bệnh nhân đột quỵ có thể bắt đầu tập vật lý trị liệu?

Bác sĩ Chu:

Thời điểm bắt đầu tập luyện phụ thuộc vào tình trạng ổn định của bệnh nhân. Nguyên tắc chung:

• Ngay sau giai đoạn cấp cứu ổn định (thường 24–48h, nếu huyết áp, nhịp tim, hô hấp đã kiểm soát).

• Ban đầu, các bài tập thụ động (xoay trở, đặt tư thế) để ngăn loét, co rút.

• Sau đó chuyển sang tập chủ động có trợ giúp: vận động tay chân yếu, ngồi dậy, tập đứng, tập thăng bằng.

• Song song: ngôn ngữ trị liệu, hoạt động trị liệu, tâm lý trị liệu.

Điều quan trọng: không chờ bệnh nhân “khỏe hẳn” mới tập. Nghiên cứu quốc tế cho thấy trì hoãn quá lâu sẽ làm giảm cơ hội phục hồi.

PV:

Những kỹ thuật vật lý trị liệu nào hiện đang được áp dụng phổ biến trong phục hồi sau đột quỵ?

Bác sĩ Chu:

Hiện nay, chúng tôi áp dụng các phương pháp sau:

1. Vật lý trị liệu vận động:

   • Tập ROM (Range of Motion).

   • Tập đứng – đi với dụng cụ hỗ trợ.

   • Tập thăng bằng, phối hợp.

2. Ngôn ngữ trị liệu:

   • Hỗ trợ bệnh nhân khó nói, khó nuốt.

   • Kết hợp với thiết bị công nghệ (phần mềm luyện giọng, AI hỗ trợ phát âm).

3. Hoạt động trị liệu:

   • Luyện các hoạt động thường ngày: cầm thìa, cài cúc áo, tự chăm sóc.

4. Kỹ thuật hiện đại:

   • Robot hỗ trợ tập đi.

   • Kích thích điện chức năng (FES).

   • Gương trị liệu (Mirror Therapy).

   • Thực tế ảo (Virtual Reality Therapy).

Các kỹ thuật này đều được khuyến cáo trong ESO Guideline 2024 và nhiều trung tâm lớn tại Việt Nam đã bắt đầu triển khai.

PV:

Nhiều gia đình băn khoăn: Tập phục hồi chức năng có thể giúp bệnh nhân đi lại bình thường không, hay vẫn sẽ tàn tật?

Bác sĩ Chu:

Khả năng phục hồi phụ thuộc vào nhiều yếu tố:

• Mức độ tổn thương não.

• Thời gian cấp cứu (có tái thông mạch máu kịp thời không).

• Tuổi, bệnh nền.

• Đặc biệt: ý chí và sự kiên trì.

Thống kê cho thấy:

• 25% bệnh nhân hồi phục gần như hoàn toàn.

• 50% còn hạn chế vận động nhưng vẫn tự lập.

• 25% phải phụ thuộc nhiều vào chăm sóc.

Điều quan trọng là không bỏ cuộc. Tôi từng gặp nhiều bệnh nhân Bắc Ninh, Bắc Giang sau 6–12 tháng tập luyện kiên trì đã có thể đi lại với gậy, thậm chí quay lại lao động nhẹ.

PV:

Bác sĩ có thể chia sẻ về những “cảnh báo đỏ” (red flags) sau đột quỵ mà gia đình cần đưa bệnh nhân đi khám ngay?

Bác sĩ Chu:

Một số dấu hiệu nguy hiểm:

• Đột ngột yếu đi rõ rệt hơn.

• Khó thở, đau ngực.

• Co giật.

• Rối loạn ý thức (lơ mơ, hôn mê).

• Sốt cao, nhiễm trùng hô hấp, tiểu tiện.

Khi xuất hiện, cần đưa ngay bệnh nhân đến bệnh viện có đơn vị đột quỵ.

PV:

Thưa bác sĩ, hiện nay ở Việt Nam có những trung tâm nào được đánh giá cao trong điều trị và phục hồi đột quỵ?

Bác sĩ Chu:

Ở Việt Nam, một số cơ sở có thế mạnh hàng đầu:

1. Trung tâm Đột quỵ – Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội): Trung tâm đột quỵ lớn nhất miền Bắc, áp dụng đầy đủ can thiệp tái thông và phục hồi chức năng.

2. Trung tâm Đột quỵ – Bệnh viện Quân y 108 (Hà Nội): Nổi bật về can thiệp mạch não, hồi sức, phục hồi chức năng sớm.

3. Trung tâm Đột quỵ – Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM): Là cơ sở đầu ngành phía Nam, hợp tác quốc tế chặt chẽ, có robot tập đi và nhiều công nghệ hiện đại.

Ngoài ra, tại Bắc Ninh và các tỉnh lân cận, các khoa Phục hồi chức năng đang được đầu tư mạnh, trong đó chúng tôi cũng triển khai nhiều kỹ thuật mới nhằm giúp bệnh nhân địa phương không phải đi xa.

PV:

Nếu có một lời nhắn gửi tới cộng đồng, bác sĩ sẽ chia sẻ điều gì?

Bác sĩ Chu:

Đột quỵ não là “kẻ cắp thầm lặng”. Phòng bệnh vẫn hơn chữa bệnh. Người dân cần:

• Kiểm soát huyết áp, tiểu đường, mỡ máu.

• Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.

• Tập thể dục đều đặn.

• Khám sức khỏe định kỳ.

Với những người không may bị đột quỵ, hãy nhớ: phục hồi chức năng sớm – kiên trì – toàn diện chính là con đường giúp tìm lại cuộc sống.

Kết luận

Qua buổi trò chuyện, có thể thấy rõ vai trò then chốt của vật lý trị liệu và phục hồi chức năng sau đột quỵ não. Đây không chỉ là quá trình y học, mà còn là hành trình nghị lực của bệnh nhân và gia đình, dưới sự đồng hành của đội ngũ bác sĩ.

Bác sĩ Chu – chuyên khoa Vật lý trị liệu và Phục hồi chức năng tại Bắc Ninh – không chỉ mang đến kiến thức y học chuẩn quốc tế mà còn là tấm gương về sự tận tâm, hết lòng vì bệnh nhân.

Bài viết liên quan: Tìm kiếm dịch vụ vật lý trị liệu tại nhà uy tín nhất tại Bắc Ninh

Bác sĩ của bạn,

Tác giả Blog: Doctor Chu.

Trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh, chức năng và phục hồi chức năng, Bệnh viện Quân y 110, Bắc Ninh.

The Power Of Passion.

Theo dõi các kênh mạng xã hội của Doctor Chu:

Youtube: Doctor Chu . Bác sĩ của người nghèo

FB: Doctor Chu . Tư vấn phòng bệnh và chữa bệnh

Tiktok: Doctor Chu . Bác sĩ của người nghèo